Aziz Sancar 8 Eylül 1946'da Mardin'in Savur ilçesinde doğdu. Tıp eğitimi alarak doktor ünvanı alan Sancar, akademisyenlik yapmış, biyokimyager, moleküler biyolog ve bilim insanı olarak tanınmıştır. 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanarak dünya çapında ün kazanmıştır.
Özelikle son 20 yıldan bu yana DNA onarımının pek çok parçasının tanımlanmasında kullanılan biyokimyasal yaklaşımlardaki öncülüğü ile bilinmektedir.
Mehmet Özdoğan ile birlikte ABD Ulusal Bilimler Akademisi'ne seçilen ilk Amerikalı Türk olarak ismini tarihe yazdırmıştır. Hücrelerin hasar gören DNA'ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmalar yapan Sancar bu çalışmaları sayesinde 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmaya layık görülmüştür.
1963 yılında başladığı İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni 1969 yılında birincilikle bitirdi İki yıl doğduğu yer olan Savur’da sağlık ocağında hekim olarak çalıştı.NATO-TÜBİTAK bursu kazanan Sancar, Johns Hopkins ve Dallas Teksas üniversitelerinde sırasıyla çalıştı.
Teksas’ta Caude Rupert laboratuarına katılan Sancar danışmanıyla ‘fotoliyaz’ olarak adlandırılan geni kopyalamayı ve bakterilerde yüksek oranda çoğaltmayı başardı. Bu genin kodladığı enzim, ultraviyole ışıklarıyla zarar gören DND onarımlarını yapıyordu. Yaptıkları buluş, Aziz Sancar’ın yüksek lisans ve doktora programlarını geçmesini sağladı.
1977-1982 yılları arasında Yale Üniversitesi'nin tıp fakültesinde görev yapan Sancar, burada nükleotit kesim onarımı araştırmaları yürüttü. DNA onarımı dalında doçentlik tezini tamamladı. Sancar, 1997 yılından itibaren araştırmalarını biyokimya ve biyofizik alanında yaptığı çalışmalarla Kuzey Carolina Üniversitesi biyokimya ve biyofizik bölümünde sürdürüyor.
DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerinde çalışmalarını sürdüren Sancar, 415 bilimsel makale ve 33 kitap yayımladı.
2005’te bilim dünyasının en prestijli üyelikleri arasında yer alan ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçilen ilk Amerikalı Türk bilim insanı oldu. 2006’da Türkiye Bilimler Akademisi’ne aslî üye olarak seçildi.
Sancar, DNA'nın onarılması ile ilgili çalışmalarından dolayı Amerikalı Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte 2015 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Bu üç araştırmacı, 30 yıldan uzun süre birbirlerinden bağımsız olarak ve büyük oranda bakteri hücrelerinde çalışmaktaydılar. Sancar nükleotit kesim onarımı alanında buluşlar yapmış, Tomas Lindahl ve Paul Modrich ise diğer DNA onarımı mekanizmaları olan bazı kesim onarımı ve yanlış eşleşme onarımını keşfetmişlerdir. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Ödülü’nü alan Sancar, ''Beni ödüle götüren, Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi'dir.'' diyerek Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir'e teslim etmiştir. Ödül, bu müzede ayrılan özel alanda sergilenmektedir.
1984 yılında ABD Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation) Genç Araştırmacı Ödülünü almıştır. Amerikan Fotobiyoloji Derneği (American Society for Photobiology) ödülüne 1990'da layık görülen Sancar, 1995'te ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (National Institutes of Health) Ödülü'ne hak kazanmıştır.
TÜBİTAK tarafından 1997'de Bilim Ödülü verilmiştir. 2004'te ABD Fen ve Sosyal Bilimler Akademisi (American Academy of Arts and Sciences)ödülünü alan Sancar, 2005'te ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyesi olmuştur.
TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) üyesi olan Sancar, 2007'de Vehbi Koç Ödülünü, 2015'te Nobel Kimya Ödülü'nü almıştır.
Etnik kökeni Aziz Sancar’ın etnik kimliği de zaman zaman gündeme taşındı. Ünlü bilim insanı Arap olarak anılmaktan duyduğu rahatsızlığı ifade etmiş ve Türk olduğunun altını çizmiştir. Ailesinin verdiği bilgilere göre Horasan’dan Mardin’e göç eden Oğuz Türklerindendir. Sancar gençlere her zaman çok çalışmalarını öğütlemiştir. 40 yaşına kadar günde 18 saat çalıştığı bilgini paylaşan Sancar, o zamandan beri günde 12 saatini çalışmaya ayırdığını aktarmıştır. Aziz Sancar kendisi biyokimya profesörü olan Gwen Boles Sancar ile halen evlidir. HDP Eş Genel Başkanı olan Mithat Sancar ile aralarında akrabalık bağı vardır.
