İlber Ortaylı, 21 Mayıs 1947 yılında Avusturya Bregenz’de Kırım Tatarı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Annesinin adı Şefika, babasının adı Kemal’dir. 1949 senesinde ailesiyle birlikte İstanbul’a taşındılar. Almanca öğrenmesi için İstanbul Avusturya Lisesi'nde hazırlık okudu. Daha sonra Ankara’ya taşınan Ortaylı, Ankara Atatürk Lisesine geçti. Ankara Atatürk Lisesi’nden 1965 senesinde mezun oldu. Ayrıca İlber Ortaylı Rusça’yı, Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde görev alan annesinden öğrendi.
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ile Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih bölümünü bitirdi. Viyana Üniversitesi Slavistik ve Orientalistik Bölümünü okudu. Chicago Üniversitesi'nde master çalışması yaptı. Ortaylı 1979 yılında doçent oldu. 1982 yılında devletin akademik politikalarına tepki için görevden istifa etti. Berlin, Viyana, Paris ve Moskova’da misafir profesör olarak ders verdi. Cambridge ve Oxford Üniversitelerinde konferanslar verdi. Rusya tarihi ve Osmanlı tarihi ile ilgili makaleler yazdı. 1989 yılında Türkiye’ye dönüp profesör oldu.
İlber Ortaylı 1982-2002 seneleri arasında Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde İdare Tarihi Bilim Dalı Başkanı olarak çalıştı. 2002 senesinde Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Tarihi anabilim dalı başkanı oldu. 2004 yılında Bilkent Üniversitesi konuk öğretim üyesi olarak ders verdi. Ortaylı, Galatasaray Üniversitesi Senato üyesi ve İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı Kapadokya Meslek Yüksekokulu Mütevelli Heyeti üyesidir.
Ortaylı TRT Türk'te "İlber Ortaylı ile" adlı belgeseli sundu. 2009 senesinde NTV'de "İlber Ortaylı ile Tarih Dersleri" programını yaptı. 2011 tarihinde Bloomberg HT kanalında "İlber Ortaylı ile Zaman Kaybolmaz" adlı program yaptı. Topkapı Sarayı Müzesi'nin 2005-2012 tarihleri arasında başkanlığını yaptı. Ortaylı 2012 yılında yaş haddinden emekli oldu. Günümüzde hala Milli Saraylar Bilim Kurulu Başkanı'dır.2012 -2013 tarihleri arasında "Her Zaman" isimli bir tarih programı vardı.
1981 senesinde Ayşe Özdolay ile evlendi ve Tuna adında bir kızı oldu. Ortaylı 1999 yılında eşinden boşandı.
Ödülleri :
2001 - Aydın Doğan Ödülü'ne layık görüldü.
2006 - "Avrupa ile Akdeniz arasında Lazio" ödülü
2007 - Puşkin Ödülü, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından
Eserleri:
Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu (1980)
Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler
Türkiye İdare Tarihi
Gelenekten Geleceğe (1982)
Osmanlı Toplumunda Aile (2000)
Osmanlı Mirası (2002)
Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek (2006) (Arapça, Yunanca, İngilizce ve Sırpça'ya çevrildi.)
Son İmparatorluk Osmanlı (2006)
Osmanlı Barışı (2007)
Üç Kıtada Osmanlılar (2007)
Tarihin Sınırlarına Yolculuk (2007)
İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (2008) (Macarca, Yunanca, Sırpça, Makedonca ve Sırpça'ya çevrildi.)
Tarihimiz ve Biz (2008)
Türkiye'nin Yakın Tarihi (2010)
Defterimden Portreler (2011)
Tarihin Gölgesinde (2011)
Yakın Tarihin Gerçekleri (2012)
Cumhuriyetin İlk Yüzyılı (2012)
İlber Ortaylı Seyahatnamesi, Timaş Yayınları (2013)
İmparatorluğun Son Nefesi, Timaş Yayınları (2014)
Eski Dünya Seyahatnamesi, Timaş Yayınları (2014)
Türklerin Tarihi, Orta Asya'nın Bozkırlarından Avrupa'nın Kapılarına, Timaş Yayınları (2015)
Türklerin Tarihi, Anadolu'nun Bozkırlarından Avrupa'nın İçlerine, Timaş Yayınları (Nisan 2016)
İttihat ve Terakki(2016)
Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı(2016)
Osmanlı’ya Bakmak Osmanlı Çağdaşlaşması(2016)
İstanbul'dan Sayfalar(2016)
Tarihe Yön Veren 100 Lider(2017)
Gazi Mustafa Kemal Atatürk(2018)
Bir Ömür Nasıl Yaşanır(2019)
Türklerin Tarihi(2020)
Yakın Tarihin Gerçekleri, Kronik Kitap(2021)
İnsan Geleceğini Nasıl Kurar?(2022)
Türklerin Tarihi 2, Kronik Kitap(2022)
