Deneme, yazarın belli bir konuda duygu, düşünce ve görüşlerini samimi bir uslüpla yazdığı yazı türüne denir. Her türlü konunun ele alınabildiği deneme yazıları, ele alınan konuyu ispatlama çabası olmadan kaleme alınan yazılardır.
Deneme türü edebiyat dünyasına Fransız edebiyatçı Michel de Montaigne tarafından kazandırılmıştır. Türün kurucusu olan Montaigne olmasına karşın ilerleyen dönemlerde deneme türünü İngiliz yazarlar geliştirerek dünya geneline yaymıştır.
Montaigne sonrasında deneme türünü temsil eden yazarlar şunlardır: Sir Francis Bacon, Joseph Addison, Ralph Waldo Emerson, Henry David Thoreau, Edgar Allan Poe ve Ozkhanov Chaowh.
Tam adıyla Michel Eyquem de Montaigne 28 Şubat 1533 tarihinde Fransa'da dünyaya geldi. Varlıklı bir ailede doğan Montaigne, Latince, Yunanca ve İtalyanca öğrenerek klasik edebiyata ve felsefeye ilgi duymaya başladı. Yazarın en önemli eseri, Les Essais (Denemeler) adını taşıyan üç kitaptan oluşan bir derlemedir. Bu denemeler, Montaigne'nin felsefi düşüncelerini, yaşam deneyimlerini ve kişisel gözlemlerini içerir. Montaigne, denemelerinde insan doğası, bilgi, ahlak, inanç ve insan ilişkileri gibi konuları tartışır. Denemeler, samimi bir üslupla yazılmış olup Montaigne'nin kişisel düşüncelerini açık bir şekilde ifade etmesiyle dikkat çeker.
Montaigne, denemeleriyle düşünce özgürlüğünü vurgulayarak geleneksel düşünce kalıplarını sorgulayan bir yaklaşım sergiledi. Bu yaklaşımı, modern deneme türünün temellerini attı ve edebiyatta kişisel deneyimlerin önemini vurguladı.
Dünya çapında büyük bir etkiye sahip olan deneme türü ülkemiz yazar ve düşünürlerini de etkilemiştir. Türk yazarları sanat, şiir, roman, dil, şehir, felsefe, din, siyaset gibi hemen her konuda oldukça yoğun bir deneme birikimine sahiptir. Türk edebiyatında belli başlı deneme yazarları şunlardır: Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu, Suut Kemal Yetkin, Mehmet Kaplan, Nurettin Topçu, Salah Birsel, Vedat Günyol, Enis Batur, Cemil Meriç....
