Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, 11 Kasım 1821’de Rusya’nın Moskova şehrinde dünyaya gelmiştir.
Mihail ve Mariyana Dostoyevski’nin altı çocuğundan ikinci çocuğudur. Babası, Moskova’nın en kötü yerlerinden birinde bulunan bir hastanede çalışıyordu. Dostoyevski’de bu hastanede doğmuştu. Babası alkol bağımlısıydı ve evi sıkı disiplinle yönetiyordu. Annesi Maria ise bir tüccarın kızıydı.
Dünyaca ünlü yazar, çocukluğunu hasta bir anneyle ve içkici bir babayla geçirdi. Huzurevinde çalışan babasının hastalarıyla vakit geçirmeyi ve onlardan hikayelerini dinlemeyi çok severdi. İlköğrenimini Moskova’da tamamladı. Annesinin tüberküloz hastalığı yüzünden öldüğünde , katı kurallarıyla bilinen Petersburg Mühendis Okulu'na gönderildi. Aşırı duygusal ve sinirli bir kişiliğe sahip olduğundan dolayı arkadaşları ona ‘ Ateş Fedya’ lakabını takmıştı.
Dostoyevski okuldaki zamanını düşüncelere dalarak ve kitap okuyarak ve kardeşiyle konuşarak geçirirdi. 1838’de babasının ölüm haberini de burada öğrendi.
Babasının ani ölümünden sonra depresyona giren Dostoyevski depresyona girdi ve Sara nöbetlerinin ilk evresini de bu dönemlerde geçirmeye başladı.
Petersburg’daki öğrenimini başarıyla tamamlayan Dostoyevski asteğmen olarak Petersburg’daki İstihkam Müdürlüğü’ne gönderildi. Fakat askerlikten nefret eden Dostoyevski bu göreve 1 yıl dayanabildi. Askerlikten istifasından sonra yazarlığa başladı.
İlk Yazarlığı
İlk kitabı İnsancıklar'ı 1846 yılında yayımladı ve hem okurdan hem de eleştirmenlerden övgüler aldı. Romanı okuyan ünlü eleştirmen Belinsk, Dostoyevski’ye gelecekte büyük bir yazar olacağını söyledi. Nikolay Nekrasov ise Dostoyevski için "yeni bir Gogol doğdu" diye söyledi.
Gogol esintilerinin bulunduğu kitabi Öteki, 1846 senesinde yayımlandı ama eleştirmenler romanı beğenmeyip sıkıcı buldular. 1846 yılında yayımlanan Ev Sahibesi kitabı da beklediği övgülerin aksine eleştirildi ve beğenilmedi.
Dostoyevski ruhsal bunalıma ve depresyona girdi. Beyaz Geceler ve Bir Yufka Yürekli adlı kitaplarını 1848 senesinde yayımladı. Bir Yufka Yürekli kitabı beğenilse de istediği başarıyı yakalayamayan Dostoyevski yazarlığı bırakarak politikayla ilgilenmeye başladı. Genç liberallerin grubuna katılarak içindeki yazarlık boşluğunu doldurmaya çalıştı.
Sürgünü
Devlet aleyhine bir komplo iddiasıyla 23 Nisan 1849 tarihinde ağabeyi ve sekiz arkadaşıyla birlikte cezaevine gönderildi. İdama mahkum edilen Dostoyevski sekiz ay hapis yattı ve dokuz komplocuyla birlikte idam ettirilecekken af çıktı. İdam cezasının karşılığında altı yıl hapis ve dört yıl kürek cezası verildi. Sibirya’nın Omsk Kalesi’ne sürgün edildi. Bu dönemde birçok kez Sara nöbeti geçirdiğinden dolayı hastaneye kaldırıldı.
Sürgünde geçirdiği zamanlarda mahkumların gönül zenginliğini ve İncil’i tanıma fırsatı oldu. Kürek cezasından 1854 senesinde kurtularak er rütbesiyle kışla hizmetinde görev yaptı. Dostoyevski zorunlu ikamet nedeniyle Semipalatinsk'te mahkum kaldı. Veremli ve dul olan Mariya Dmitriyevna İsayevaile 1857 senesinin Şubat ayında evlenmiştir.
İkinci yazarlık dönemi
1859 yılında ordudan terhis edilen Dostoyevski küçük bir şehirde yaşamaya zorlanmıştır. Petersburg’a dönen Dostoyevski, kardeşi Mihail ve arkadaşları olan N.N Strahov ile birlikte içinde Slavcı düşünceler bulunan Zaman ve Dönem adlı dergileri yazdılar. Ardından Dostoyevski Ezilenler ve Ölüler Evreninde Anılar eserleriyle adından söz ettirdi. Hep istediği Avrupa gezisini 1863 senesinde gerçekleştirdi. Kumar borçlarından dolayı sıkıntıya düşen Dostoyevski 1864 yılında Yeraltında Notlar adlı eserini yayımladı. 1866 yılında Kumarbaz, Suç ve Ceza eserlerini yayımladı ve başyapıtlar birbirini kovaladı. Karısının ölmesiyle sekreteri Anna Grigoriyevna ile evlendi.
Yeni evliliğinden olan kızı bir süre sonra hayatını kaybetti. Bu olaydan sonra sarsıntıya uğrayan Dostoyevski yeniden kumara başladı.
Dostoyevski kızının ölümünün ardından kendini yazılarına vererek kitaplar yayımladı. Dostoyevski sırasıyla, 1875’te Delikanlı,1876’da Bir Yazarın Günlüğü’nü ve 1879 yılında Karamazov Kardeşleri okurlara sundu.
Sara hastalığına yakalanan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, geçirdiği ciğer kanaması sonucu 28 Ocak 1881’de hayata gözlerini yumdu. 31 Ocak 1881 tarihindeki cenazesinde tabunun ardından 30 bin kişi yürüdü.
Eserleri
