Tanzanya’nın Tanganyika Gölü’nün çevresindeki Kashasha köyünde, 1962 yılında oldukça sıra dışı bir olay yaşandı. Öğrenciler arasında başlayan bu gizemli salgın, "kahkaha vebası" olarak tarihe geçti. O dönemde henüz Tanzanya bağımsızlığını yeni kazanmış bir ülkeydi ve toplumsal değişimlerin yaşandığı bu dönemde, bir grup kız öğrenci arasında başlayan ve saatlerce, hatta günlerce süren gülme nöbetleri, kısa sürede kontrol edilemez hale geldi. Bu ilginç salgın, insanların gülmekten kendilerini alıkoyamadığı ve gülme nöbetlerinin haftalarca sürdüğü bir olay olarak kayıtlara geçti.
Kahkaha vebası, 30 Ocak 1962’de, Kashasha köyündeki bir kız okulunda başladı. O gün birkaç öğrenci gülmeye başladı ancak bu sıradan bir gülme değildi. Bu çocukların gülmesi durmaksızın devam ediyor adeta bir kriz halini alıyordu. Dakikalar süren kahkahalar, kısa sürede çevredeki diğer öğrencilere de bulaşmaya başladı. Birkaç gün içinde okulun neredeyse tamamı aynı kahkaha nöbetlerine tutulmuştu. Hem öğretmenler hem de köy halkı bu durumu anlamlandırmakta zorlanıyordu. Gülme bir yandan komik görünürken diğer yandan ciddiyet kazanan bir salgın halini almıştı.
KAHKAHA VEBASI SALGINININ YAYILMASI
Bu esrarengiz gülme nöbetleri, birkaç hafta içinde çevredeki köylere de yayılmaya başladı. Öğrenciler arasında başlayan kahkaha krizi, ailelerine ve köydeki diğer insanlara sıçrayarak hızla yayıldı. Salgın o kadar yayıldı ki, bölgedeki birçok okul geçici olarak kapatılmak zorunda kaldı. Tanzanya'nın bu sakin bölgesinde kahkaha krizi bir yandan endişe yaratırken, diğer yandan halk arasında korkuyla karışık merak uyandırıyordu.
Kahkaha vebası, yalnızca gülmeyle sınırlı değildi. Etkilenen bireylerde ağlama, baş ağrısı, nefes darlığı ve halsizlik gibi fiziksel etkiler de görülüyordu. Bazı insanlar o kadar uzun süre gülüyordu ki bu durum onların günlük işlerini yapmalarını bile engelliyordu. Gülme nöbetlerinin şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişiyor bazı insanlar sadece birkaç saat etkilenirken bazılarında bu nöbetler haftalarca sürebiliyordu. Hatta olayın başında yer alan bazı öğrencilerde gülme krizi birkaç ay boyunca tekrarladı.
BİLİM BU SALGIN İÇİN NELER DEDİ?
Kahkaha vebası, kısa sürede bilim dünyasının dikkatini çekti. Olayı inceleyen bilim insanları, bu türden bir gülme salgınının nasıl ortaya çıkabileceğini anlamaya çalıştı. Araştırmacılar bu vakayı "kitlesel histeri" olarak tanımladı. Kitlesel histeri, özellikle stres altındaki toplumlarda görülen bireylerin toplu olarak aynı psikolojik ve fiziksel belirtileri göstermesi olarak açıklanıyor. O dönemde Tanzanya, bağımsızlık sonrası bir belirsizlik ve sosyal baskı yaşıyordu. Bilim insanları, toplumdaki bu gerilimin ve toplu stresi özellikle genç kız öğrenciler üzerinde bir kitlesel histeriye dönüşmüş olabileceğini öne sürdü.
HALK ARASINDA EFSANELER YAYILMAYA BAŞLADI
Kahkaha vebası, Tanzanya halkında korku ve endişe yaratmış aynı zamanda birçok efsaneye de ilham vermişti. Halk arasında bu garip gülme nöbetlerinin kötü ruhların işi olduğuna dair söylentiler dolaşmaya başladı. Bazı insanlar bunun tanrılardan gelen bir mesaj olduğuna, bazıları ise doğaüstü güçlerin etkisi altında olduklarına inanmaya başladı. Bu söylentiler, kitlesel histerinin daha da yayılmasına neden oldu ve insanların olaya olan bakış açısını etkiledi.
KAHKAHA VEBASININ SONU
Bu esrarengiz kahkaha vebası, başlangıcından yaklaşık altı ay sonra etkisini kaybetmeye başladı. İlk başladığı okullar tekrar açıldı ve toplumda gülme nöbetleri giderek azaldı. Ancak bu olay kitlesel histerinin ilginç bir örneği olarak hafızalarda kaldı ve bilim dünyasında tartışılmaya devam etti. Bu salgın, toplumun toplu halde strese ve bilinmezliğe nasıl tepki verebileceğinin bir örneği olarak kaydedildi.
