Sabah oldu ve derin uykunuzdan uyandınız. Artık kimliğinizin, yaşamınızın, ihtiyaçlarınızın, arzularınızın farkındasınız. Gün başladığına göre sosyal bir insansanız, sosyal yaşama adım atacak, insanlarla ve çevrenizle iletişim kurmaya başlayacaksınız.
Benim sizlere soracağım soru şu: ‘’Günlük yaşantınızda bilinçli farkındalığınız, faaliyetlerinizin ne kadarını kontrol edebiliyor?’’ Siz bu yazıyı okurken, beyninizin nasıl işlediği hakkında düşünüyor musunuz? Mesela gözleriniz, sayfa boyunca dümdüz bir çizgiyi takip etmez. Onun yerine bir noktadan diğerine atlar. Gözler bu zıplama hareketini uygularken, okumanıza izin vermeyecek bir hızla hareket eder. Bütün bu ayrıntıları her okuduğunuzda fark edip, yorulmamanız için beyniniz dış dünya ile algınızı dengelemek adına büyük bir çaba sarf eder.
Bu durumda kontrol kimde?
Kendi geminizin kaptanı mısınız yoksa karar ve eylemleriniz gözden son derece ırak işleyen nöral düzeneklere mi emanet?
Bilinçdışı Beyin
Bir kafede arkadaşınızla oturuyorsunuz. Kahveden bir yudum alıyor ve içiyorsunuz, sizin için aslında bu sıradan bir eylem. Ama bu hiç de azımsanacak bir iş değil aslında. Bu basit görünen eylemin arkasında, eşgüdümleri beyniniz tarafından titizlikle yürütülen trilyonlarca elektrik akımı bulunmakta.
Görme sisteminiz, önünüzde duran fincanın yerini tam olarak belirleyebilmek için, önce etrafı kolaçan ediyor, daha önceki kahve deneyimlerini bir anda bellek harekete geçiriyor. Ardından alın korteksi yani frontal kortekse bu bilgileri gönderiyor. Bu bölge önemli zira sizin bütün kas hareketlerinizi o yönlendirecek, kahveyi kaldırmanızı sağlayacak. Fincana dokunduğunuzda, onun ağırlığı, uzaydaki konumu, sıcaklığı, kulpun ne kadar kaygan olduğu ve daha nice olasılık hakkında tonlarca bilgi, sinirler aracılığı ile beyninize iletiliyor. Bu bilgiler omurilikten beyne doğru akışa geçtikçe, tamamlayıcı bilgiler de aşağı taşınır ve düzenek çift yönlü bir otoban gibi işlemeye başlar. Aşağı salınmış olan bilgilerin ortaya çıkışı, bazal gangliyonlar, beyincik ve genel duyu korteksi gibi adları olan birçok beyin bölgesi arasındaki tango sonucudur. Bu anlattığım tüm olay saniyenin kesirleri ölçeğindedir.
Bizim bu sadece kahve içtiğimizi durumu gerçekleştirebilmesi için bir değil en hızlı bilgisayarlardan düzinelercesi gerekiyor. Oysa siz beyninizde esen elektrik fırtınasını algılamazsınız bile. Nöral ağlar delicesine çalışırken, bilinçli farkındalığınız size sadece keyifli bir deneyim sunmuş olur.
Siz tamamen kendinizi arkadaşınızla yaptığınız tatlı sohbete kaptırmışsınızdır. Beynimizin bilinçdışı çalışan kısmı her an iş başındadır ama öylesine sessizce hareket eder ki genellikle gerçekleştirdiği işlemlerin farkında olmayız bile.
Otomatik Pilottaki Beyin
Yani beyniniz tüm yaşamı boyunca, kendini yeniden yazar, alıştırmasını yaptığınız uygulamalar ki aklınızdan ne geçiyorsa hepsi için devreler kurmaya çalışır. Hatta beyninizin en büyük numarası, karmaşık hareket sorununu çözme yöntemidir.
Beyin devrelerine bunu bir kez kazıdı mı, artık siz onları hiç düşünmeden yani bilinçli bir çaba sarf etmeden uygulamaya geçer. Bu bir otomatikleşme sürecidir. Siz bilinçli olarak artık bunu nasıl yaptığınıza dair kesin bir bilgiye sahip değilsinizdir.
Hatta otomatik becerilerinize müdahale etmeye kalktığınızda performansınız genellikle düşer. Aslında öğrenilmiş becerileri kendi haline bırakmak en iyisidir.
Tüm bunlardan çıkarabileceğimiz sonuç ise; beyninizin görevi dünya hakkında veri toplamak ve davranışlarınızı buna uygun bir şekilde düzenlemektir.